Det snør gamle kjerringar

I eit snøfattig Midt-Norge får vi trøste oss med eit bilde der det i alle fall snør godt, medan vi ventar på betre tider.

Dialektane har eit nyansert ordforråd for å skildre naturfenomen. Også når det gjeld snøfall, finn vi mange målande uttrykk, som vi skal sjå nokre eksempel på.

Når det er tett snøfall som her, vil eg på min sunndalsdialekt kunne seie at det snør så det lark. Andre vil seie f eks at det storsnør, det er storsnødrive, eller at det er labbsnø. Når det labbsnør på Hitra, vil det seie at det snør tett og stilt, med store flak. Men det kan også vera labbsnøfokk.

Elles kan det bli sagt at det snør bladvottar, lovottar og til og med gammalvottar. I Selbu varierer dei med både gammelvottbøte, hudskobøte og skinnfellbøte som spøkefulle nemningar på store snøfiller (hudskobøte også i Tydal). Som sisteledd i desse orda har vi substantivet bøte, som er avleidd av bot, og tyder vyrke til å bøte med.  Frå Lånke er dette uttrykket, som var brukt frå gammalt: han kaste hanskbøt. I Frol snør det av og til kattlabba.

Det kan også snø gamle kjerringar, eller til og med gamle kjerringa og finnsko, som i Røyrvik. Og da passar det å avslutte med det kostelege ordet finnbadstu, registrert i Nord-Østerdalen om riktig tett snødrive.

Send oss gjerne dine eigne uttrykk for tett snøfall!

Reklame

Ve(d)bju

Vakkert ord for greiner som er bøygde av snø. Dette er den klassiske julekortstemninga, og visst er det fint, men fenomenet var kanskje ikkje så populært blant dei som hadde arbeidet sitt i skogen.

Ordet vebju hører heime først og fremst på Nordmøre, men går også inn i Sør-Trøndelag, der det er registrert så langt som til Orkdalen, Skaun og Børsa. I Romsdal har det vore sagt noko liknande, også med ein variant som skogabjue i Eresfjorden. På sunndalsdialekt kunne dei også bruke det om stort snøfall, som også bøyer greinene: ”Det kom ei vebju i natt”.

Bju heng saman med å bøye; vi finn det også i det gamle ordet bjuføtt om hjulbeint. Og første delen ve- er ved- i ei eldre betydning ’skog’, jamfør engelsk wood.

Kva seier dei så om dette der dei ikkje har ordet vebju? Jau, ein kan sjølsagt seie at trea er snøtunge, eller at det er snøtyngd i trea. I den nordlege delen av Nord-Trøndelag (Snåsa, Kvam, Namdalen) har dei ordet opplei, som betyr omtrent det same som vebju. Frå Meråker er registrert oppluggu.

Skoguven var eit ord eldre folk ikring Støren brukte for snøkledde tre som såg ut som jutular. – Sønnavinden kom og tok skoguven, kunne det bli sagt. Interesserte kan lesa meir om skoguven i Jens Haukdals bok ”I skreddartimen” (s. 100).